Τι είναι η Οστεοπόρωση;
Η οστεοπόρωση είναι μια σιωπηλή, προοδευτική νόσος του σκελετού, που χαρακτηρίζεται από χαμηλή οστική πυκνότητα και εκφύλιση της μικροαρχιτεκτονικής του οστού, με αποτέλεσμα την αυξημένη ευθραυστότητα και τον κίνδυνο καταγμάτων. Δεν προκαλεί συμπτώματα στα αρχικά στάδια και συχνά διαγιγνώσκεται μετά από κάταγμα (ισχίου, σπονδυλικής στήλης ή καρπού).
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, αποτελεί “σιωπηλή νόσο”, καθώς εξελίσσεται για χρόνια χωρίς συμπτώματα, μέχρι να εμφανιστεί το πρώτο κάταγμα.
Οστεοπενία - Το Προειδοποιητικό Στάδιο
Η οστεοπενία είναι η πρώιμη μείωση της οστικής πυκνότητας, πριν εξελιχθεί σε οστεοπόρωση. Δεν προκαλεί άμεσα προβλήματα, αλλά είναι ένας κρίσιμος διατροφικός και θεραπευτικός σταθμός πρόληψης. Η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να ανακόψει ή και να αντιστρέψει την πορεία προς την οστεοπόρωση.
Διαφορές στην Οστική Πυκνότητα (DEXA T-Score):
- Φυσιολογικό: ≥ -1
- Οστεοπενία: μεταξύ -1 και -2.5
- Οστεοπόρωση: ≤ -2.5
Επιπτώσεις στην Υγεία
- Αυξημένος κίνδυνος καταγμάτων ευθραυστότητας.
- Μείωση της λειτουργικής ανεξαρτησίας και ποιότητας ζωής.
- Αυξημένος κίνδυνος νοσηλείας και θνησιμότητας μετά από κάταγμα ισχίου.
- Συχνή συννοσηρότητα με σαρκοπενία και κακή διατροφική κατάσταση.
Παγκόσμια Δεδομένα (IOF, 2023)
- Πάνω από 200 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως επηρεάζονται από οστεοπόρωση.
- Πάνω από 1 στις 3 γυναίκες και 1 στους 5 άνδρες άνω των 50 ετών θα υποστούν οστεοπορωτικό κάταγμα.
- Η οστεοπόρωση πλήττει περισσότερο τις γυναίκες, λόγω της απότομης πτώσης των οιστρογόνων κατά την εμμηνόπαυση.
- Στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι 1 στις 2 γυναίκες άνω των 50 ετών έχει είτε οστεοπενία είτε οστεοπόρωση (ΕΕΜΜΟ, 2022).
Αναφορά σε Ειδικούς Πληθυσμούς
Η οστεοπόρωση αποτελεί μια νόσο με ποικίλη κλινική έκφραση, και ο αντίκτυπός της διαφοροποιείται σημαντικά ανάλογα με την ηλικία, το φύλο, τις ορμονικές μεταβολές και την ύπαρξη άλλων παθολογικών καταστάσεων. Η προσέγγιση πρέπει να είναι εξατομικευμένη, με ιδιαίτερη προσοχή σε συγκεκριμένες ομάδες που παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο.
Στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, η απώλεια οιστρογόνων οδηγεί σε ταχεία μείωση της οστικής μάζας, κυρίως εντός των πρώτων 5–7 ετών από την έναρξη της εμμηνόπαυσης. Η γυναίκα μπορεί να μην εμφανίσει άμεσα συμπτώματα, όμως η πυκνότητα των οστών μειώνεται, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος καταγμάτων, ιδιαίτερα σε σπονδυλική στήλη και ισχίο. Εκτός από τις ορμονικές αλλαγές, παρατηρείται συχνά πτώση της μυϊκής μάζας, έλλειψη βιταμίνης D και ανεπαρκής πρόσληψη ασβεστίου, παράγοντες που επιταχύνουν την απώλεια της οστικής πυκνότητας. Η παρακολούθηση με DEXA Scan, οι αιματολογικοί έλεγχοι για βιταμίνη D, PTH και η συνολική ενίσχυση του μεταβολισμού του ασβεστίου είναι βασικά στοιχεία στη φροντίδα της συγκεκριμένης ομάδας.
Στους άνδρες άνω των 65 ετών, αν και η απώλεια οστικής μάζας εμφανίζεται με βραδύτερο ρυθμό συγκριτικά με τις γυναίκες, η διαγνωστική καθυστέρηση οδηγεί συχνά σε σοβαρά κατάγματα χωρίς προειδοποιητικά σημάδια. Η μειωμένη τεστοστερόνη, η συνύπαρξη σαρκοπενίας και οι επιπτώσεις της καθιστικής ζωής αποτελούν βασικούς αιτιολογικούς παράγοντες. Η πρώιμη εκτίμηση με το εργαλείο FRAX® και η αξιολόγηση της μυϊκής λειτουργικότητας είναι απαραίτητες. Οι διατροφικές ελλείψεις είναι επίσης συχνές – είτε λόγω μειωμένης όρεξης, είτε λόγω φαρμακευτικών παρεμβάσεων – με αποτέλεσμα η οστεοπόρωση να υποστηρίζεται από έναν πολυπαραγοντικό μηχανισμό που περιλαμβάνει ελλιπή πρόσληψη πρωτεΐνης, βιταμίνης D και μειωμένη βιοδιαθεσιμότητα ασβεστίου.
Ιδιαίτερη κλινική σημασία παρουσιάζουν και τα άτομα με ιστορικό καταγμάτων ή χρόνιες παθήσεις όπως αυτοάνοσα νοσήματα, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 & 2, νεφρική δυσλειτουργία και ενδοκρινικές διαταραχές. Σε αυτή την ομάδα, η οστεοπόρωση δεν εκδηλώνεται μόνο ως μείωση της πυκνότητας αλλά και ως ποιοτική αλλοίωση της μικροαρχιτεκτονικής των οστών. Παράλληλα, η λήψη κορτικοστεροειδών, οι περιορισμένες μετακινήσεις και η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας συντελούν περαιτέρω στη φθορά. Η αντιμετώπιση σε αυτή την περίπτωση είναι πολυπαραγοντική: απαιτείται συνδυασμός ιατρικής παρακολούθησης, σωστής διατροφικής υποστήριξης, ενίσχυσης της φυσικής δραστηριότητας και αντιμετώπισης πιθανής υποθρεψίας.
Η έγκαιρη αξιολόγηση της οστικής κατάστασης μέσω DEXA Scan,αποτελεί σημαντικό βήμα πρόληψης. Σε κάθε μία από αυτές τις ομάδες, η διατροφική υποστήριξη δεν είναι απλώς επικουρική – αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της θεραπευτικής στρατηγικής. Η παρακολούθηση βασικών βιοχημικών δεικτών (όπως 25(OH)D, ασβέστιο, PTH, ALP, CTX και PINP) προσφέρει αξιόπιστα δεδομένα για την πορεία της υγείας των οστών.
Ποιες Εξετάσεις είναι Σημαντικές;
Για την έγκαιρη διάγνωση και πρόληψη της οστεοπόρωσης, συστήνονται:
Μέτρηση Οστικής Πυκνότητας (DEXA scan)
Βιταμίνη D (25(OH)D) και Ασβέστιο ορού
Παραθορμόνη (PTH)
Οστικοί δείκτες μεταβολισμού (π.χ. CTX, osteocalcin)
Κατ’ εκτίμηση του FRAX® Score για πρόβλεψη καταγμάτων
Έλεγχος για δευτεροπαθή αίτια
Η Διατροφή ως Παράγοντας Πρόληψης & Θεραπείας
Η διατροφή δεν είναι απλώς υποστηρικτικός παράγοντας – αποτελεί θεμέλιο πρόληψης, διατήρησης και ενίσχυσης της οστικής πυκνότητας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Από την παιδική ηλικία έως τη μετεμμηνόπαυση, η σωστή διατροφική φροντίδα συμβάλλει στη μεγιστοποίηση της κορυφαίας οστικής μάζας, αλλά και στην επιβράδυνση της φυσιολογικής απώλειας οστού με την πάροδο του χρόνου.
Πλήθος μελετών, μεταξύ των οποίων οι FRAX, EPIC, NHANES και PURE, επιβεβαιώνουν ότι συγκεκριμένα μικροθρεπτικά συστατικά (ασβέστιο, βιταμίνη D, K2, μαγνήσιο, φώσφορος, ψευδάργυρος) σε συνδυασμό με επαρκή πρωτεϊνική πρόσληψη και αντιοξειδωτική κάλυψη, ασκούν άμεση επίδραση στην οστική αναδόμηση, στην ενεργοποίηση των οστεοβλαστών και στην αναστολή των οστεοκλαστών.
Μετααναλύσεις του 2023–2025 (PubMed, Cochrane) επιβεβαιώνουν πως μια ισορροπημένη, αντιφλεγμονώδης διατροφή (π.χ. Μεσογειακού τύπου) έχει οστικοπροστατευτική δράση, ενισχύοντας τη μυοσκελετική λειτουργία και μειώνοντας τον κίνδυνο καταγμάτων.
Η διατροφή, λοιπόν, λειτουργεί όχι μόνο θεραπευτικά, αλλά και προληπτικά, ελαχιστοποιώντας την ανάγκη φαρμακευτικής αγωγής όταν εφαρμοστεί εγκαίρως και με συνέπεια.
Τα κύρια διατροφικά σημεία-κλειδιά είναι:
Στόχος 1000–1200 mg/ημέρα (τροφές: γαλακτοκομικά, ψάρια με οστά, αμύγδαλα, ταχίνι, πράσινα φυλλώδη)ς
Απαραίτητη για την απορρόφηση του ασβεστίου – Στόχος ≥30 ng/mL
Βοηθά στη μεταφορά του ασβεστίου στα οστά αντί για τις αρτηρίες
Σημαντικά για τον μεταβολισμό του οστού
Καθοριστική για τη δομή του οστού – χωρίς υπερβολές
Έλεγχο της πρόσληψης αλκοόλ και καφεΐνης.
- Μείωση του νατρίου που συνδέεται με αυξημένη απώλεια ασβεστίου.
Η διατροφή αποτελεί βασικό θεραπευτικό πυλώνα για:
- την πρόληψη της οστικής απώλειας,
- την ενίσχυση της οστικής πυκνότητας,
- την καλύτερη απορρόφηση ασβεστίου και βιταμίνης D
Σκοπός της Υπηρεσίας
- Τη διατροφική υποστήριξη ατόμων με οστεοπόρωση ή οστεοπενία, με γνώμονα την επιστημονική τεκμηρίωση και την εξατομίκευση.
- Την πρόληψη απώλειας οστικής μάζας σε πληθυσμούς υψηλού κινδύνου (π.χ. γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, ηλικιωμένοι, άτομα με καταγμάτων ή χρόνιες παθήσεις).
- Τη βελτίωση της διατροφικής πρόσληψης σε μικροθρεπτικά συστατικά-κλειδιά όπως ασβέστιο, βιταμίνη D, Κ2, μαγνήσιο, πρωτεΐνη.
- Τη συνολική ενίσχυση της σκελετικής υγείας με συνδυασμό διατροφής, τρόπου ζωής και εναλλακτικών παρεμβάσεων.
Τι Περιλαμβάνει η Υπηρεσία
✅ Αναλυτική Καταγραφή Ιστορικού
- Λήψη ιατρικού, διατροφικού ιστορικού
- Εκτίμηση παραγόντων κινδύνου και φαρμακευτικής αγωγής
✅ Αξιολόγηση Οστικής Υγείας & Δεικτών
- Ανάλυση πρόσληψης ασβεστίου, βιταμίνης D, πρωτεΐνης
- Αξιολόγηση εξετάσεων (DEXA, βιταμίνη D3, PTH, SHBG, ALP κ.ά.)
- FRAX® tool & αναφορά κινδύνου κατάγματος
✅ Σχεδιασμός Εξατομικευμένου Πλάνου
- Ενίσχυση πρόσληψης οστικά ενεργών θρεπτικών συστατικών
- Πλήρης διατροφική καθοδήγηση με βάση τις ανάγκες του οργανισμού
- Στρατηγικές για αυξημένη βιοδιαθεσιμότητα και ενίσχυση απορρόφησης
- Συμβουλές για ασφαλή λήψη συμπληρωμάτων (D3+K2, ασβέστιο, κολλαγόνο κ.ά.)
✅ Παρακολούθηση & Υποστήριξη
- Follow-up ανά μήνα ή τρίμηνο με επαναξιολόγηση δεικτών και τροποποιήσεις
- Συμβουλευτική για φυσική δραστηριότητα και υιοθέτηση lifestyle αλλαγών
- Ψηφιακή υποστήριξη – reminders & οδηγίες σε booklet μορφή