Η Σημασία της Διατροφής στην Τρίτη Ηλικία
Η τρίτη ηλικία είναι μια περίοδος σημαντικών φυσιολογικών, λειτουργικών και μεταβολικών αλλαγών που επηρεάζουν άμεσα τη διατροφική κατάσταση και τη γενική υγεία. Οι αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων (σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, υπέρταση, οστεοπόρωση, άνοια, δυσφαγία), η μειωμένη φυσική δραστηριότητα και οι κοινωνικοί ή οικονομικοί παράγοντες καθιστούν τη διατροφή κεντρικό παράγοντα πρόληψης και υποστήριξης.
Η στοχευμένη διατροφική παρέμβαση συμβάλλει στην πρόληψη:
- της σαρκοπενίας και της μυϊκής απώλειας
- του υποσιτισμού και της ευθραυστότητας
- των ελλείψεων μικροθρεπτικών συστατικών (σίδηρος, βιταμίνη D, Β12 κ.ά.)
και στη διατήρηση της λειτουργικής ανεξαρτησίας και ποιότητας ζωής.
Εξατομικευμένη Διατροφική Εκπαίδευση
Η διατροφική καθοδήγηση στοχεύει σε:
- Κατανάλωση πλήρων, θρεπτικών γευμάτων, με επαρκή θερμιδική και πρωτεϊνική πυκνότητα
- Συχνά μικρά γεύματα για άτομα με μειωμένη όρεξη
- Ενίσχυση πρόσληψης υγρών – ιδιαίτερα σε άτομα με μειωμένο αίσθημα δίψας
- Καθοδήγηση σε εύκολα μαγειρικά παρασκευάσματα
- Διαχείριση δυσκολιών μάσησης/κατάποσης (δυσφαγία)
Ανάλυση Σύστασης Σώματος & Πρωτεϊνικές Ανάγκες
Η ανάλυση της άλιπης μάζας σώματος (FFM) βοηθά στον υπολογισμό των πραγματικών αναγκών:
Πρωτεϊνική πρόσληψη
(ή έως 1,5 g/kg σε σαρκοπενικά άτομα) [ESPEN 2021]
Σε ηλικιωμένους με νόσο ή τραυματισμό
Προσοχή στην κατανομή πρωτεΐνης στα γεύματα
Πρόληψη Σαρκοπενίας & Διατήρηση Μυϊκής Μάζας
Η σαρκοπενία είναι μια προοδευτική απώλεια μυϊκής μάζας και δύναμης, με σημαντική επίπτωση στην αυτονομία και την ποιότητα ζωής.
Πυλώνες πρόληψης:
- Στοχευμένη πρωτεϊνική πρόσληψη όπως παραπάνω
- Συνδυασμός με αντιστάσεις ή ασκήσεις δύναμης
- Επάρκεια βιταμίνης D (>30 ng/mL)
- Συμπληρωματική χρήση leucine–rich πρωτεϊνών ή HMB (σε ειδικές περιπτώσεις)
Εκτίμηση Θρέψης & Διατροφική Αξιολόγηση
Η εκτίμηση της διατροφικής κατάστασης πρέπει να είναι πολυπαραγοντική, ειδικά σε άτομα >65 ετών. Περιλαμβάνει:
- Χρήση εργαλείων όπως το MNA® (Mini Nutritional Assessment)
- Ανάλυση βάρους – BMI – απώλεια βάρους >5% σε 3-6 μήνες
- Εργαστηριακοί δείκτες
- Ανάλυση σύστασης σώματος (λιπώδης vs άλιπη μάζα)
Διατροφή & Γνωσιακή Λειτουργία
Η διατροφή επηρεάζει άμεσα τη γνωσιακή λειτουργία, ιδιαίτερα σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Μελέτες δείχνουν ότι διατροφικά πρότυπα όπως η Μεσογειακή Διατροφή και το MIND diet συνδέονται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας και καθυστέρηση της γνωσιακής έκπτωσης.
Κρίσιμα θρεπτικά συστατικά:
- Ω-3 λιπαρά οξέα (EPA/DHA): Ενισχύουν τη λειτουργία του εγκεφάλου, κυρίως μέσω αντιφλεγμονώδους δράσης.
- Βιταμίνες του συμπλέγματος Β (B6, B12, φυλλικό): Ρυθμίζουν τα επίπεδα ομοκυστεΐνης, σχετιζόμενα με γνωσιακή επιδείνωση.
- Αντιοξειδωτικά (C, E, πολυφαινόλες): Μειώνουν το οξειδωτικό stress
- Βιταμίνη D: Η ανεπάρκεια σχετίζεται με έκπτωση της μνήμης και αύξηση κινδύνου για άνοια.
Διαχείριση Κατάποσης & Μάσησης (Δυσφαγία)
Η δυσφαγία (δυσκολία στην κατάποση τροφών ή/και υγρών) είναι συχνή σε ηλικιωμένα άτομα, ιδιαίτερα σε όσους έχουν νευρολογικά ή μυοσκελετικά προβλήματα. Αφορά έως και 1 στους 5 άνω των 65 ετών. Ορίζεται ως η διαταραχή της κατάποσης, που επηρεάζει την ικανότητα μεταφοράς της τροφής ή του υγρού από το στόμα στον οισοφάγο και τελικά στο στομάχι και συνδέεται συχνά με:
- Νευρολογικές διαταραχές (π.χ. εγκεφαλικό, άνοια, Πάρκινσον)
- Γήρανση του στοματοφαρυγγικού μηχανισμού
- Χρόνιες παθήσεις (π.χ. ΧΑΠ, καρκίνοι κεφαλής/τραχήλου)
- Οδοντικά προβλήματα ή μυϊκή αδυναμία
📌 Σύμφωνα με την ESPEN (2022), η δυσφαγία επηρεάζει έως και 30% των ηλικιωμένων άνω των 70 ετών, και >50% των νοσηλευόμενων ασθενών με νευρολογικές παθήσεις.
Πιθανές αιτίες:
- Εγκεφαλικά επεισόδια
- Νόσος Parkinson, Alzheimer
- Σαρκοπενία των μυών κατάποσης
- Ξηροστομία ή απώλεια δοντιών
Διατροφικές Παρεμβάσεις:
- Τροφές τροποποιημένης υφής (IDDSI scale): Πουρές, ζελέ, πηχτά υγρά
- Χρήση πηκτικών: Προσθήκη ειδικών προϊόντων για ασφαλή κατάποση
- Μικρά και συχνά γεύματα με υψηλή θερμιδική πυκνότητα
- Όρθια θέση κατά και μετά τη σίτιση
- Αργή ταχύτητα σίτισης, αποφυγή περισπασμών
- Οδοντιατρική αξιολόγηση & συνεργασία με λογοθεραπευτή
Τροποποίηση της Σύστασης Γευμάτων
- Μαλακές, βραστές, πολτοποιημένες ή αλεσμένες
- Υγρασία με φυσικό ή προστιθέμενο ζωμό/σάλτσα
- Τρόφιμα που διαλύονται εύκολα στο στόμα (π.χ. πουρές πατάτας, φρούτα πολτοποιημένα, αυγά ομελέτα)
- Ινώδεις, σκληρές, με ίνες (π.χ. μπριζόλα, ωμά λαχανικά)
- Διπλής υφής (π.χ. σούπα με κομμάτια)
- Τρόφιμα που προκαλούν “κολλήματα” στο στόμα (ψωμί ψίχουλα, ρύζι)
- Ξηροί καρποί, σκληρές κρούστες, σπόροι
Υποσιτισμός στην Τρίτη Ηλικία
Ο υποσιτισμός στην τρίτη ηλικία δεν αφορά μόνο τη χαμηλή θερμιδική πρόσληψη, αλλά και την ανεπάρκεια σε μικροθρεπτικά και μακροθρεπτικά συστατικά, που οδηγεί σε απώλεια λειτουργικής ικανότητας, μυϊκής μάζας, ανοσολογικής επάρκειας και αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας. Σύμφωνα με την ESPEN ο υποσιτισμός ορίζεται ως:
«Μια κατάσταση όπου υπάρχει ανεπάρκεια πρόσληψης ενέργειας, πρωτεϊνών ή άλλων θρεπτικών συστατικών, η οποία οδηγεί σε δυσμενείς επιπτώσεις στη σύσταση σώματος, τη λειτουργία και την κλινική πορεία.»
Επιδημιολογικά Δεδομένα (2023–2024)
- ~25–40% των ηλικιωμένων σε νοσοκομεία και ~50% σε γηροκομεία εμφανίζουν σημεία υποθρέψης
- Η πρωτεϊνική-ενεργειακή υποθρεψία (PEM) είναι η πιο κοινή μορφή
- Η υποθρεψία σχετίζεται με 2–3x αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών και καθυστερημένη αποκατάσταση
- Αθόρυβη έναρξη: 1 στους 2 ασθενείς δεν αξιολογείται έγκαιρα
Σκοπός της Υπηρεσίας
Η υπηρεσία Διατροφής στην Τρίτη Ηλικία του NutriPeak έχει ως βασικό στόχο τη διατήρηση της λειτουργικότητας, της αυτονομίας και της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων μέσω εξατομικευμένης διατροφικής φροντίδας. Εστιάζουμε στην πρόληψη και αντιμετώπιση του υποσιτισμού, της σαρκοπενίας, της γνωσιακής φθοράς, της δυσφαγίας και των χρόνιων παθήσεων που σχετίζονται με τη διατροφή. Παράλληλα, εκπαιδεύουμε και καθοδηγούμε τους φροντιστές, ενδυναμώνοντας την καθημερινή υποστήριξη του ατόμου στο σπίτι ή σε δομές.
Τι Περιλαμβάνει η Υπηρεσία
- 1. Πλήρης καταγραφή ιατρικού – διατροφικού ιστορικού
- 2. Αξιολόγηση Θρέψης & Λειτουργικότητας
- 3. Εξατομικευμένο πλάνο διατροφής
- 4. Ανάλυση Σύστασης Σώματος
- 5. Διατροφική Εκπαίδευση & Συμβουλευτική
- 6. Υποστήριξη Γνωσιακής Λειτουργίας