Τι είναι το Πεπτικό Σύστημα και γιατί είναι σημαντικό
Το πεπτικό σύστημα είναι ένα σύνολο οργάνων που συνεργάζονται για την πέψη και απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών από τις τροφές που καταναλώνουμε. Αποτελείται από τον γαστρεντερικό σωλήνα (στόμα, οισοφάγος, στομάχι, λεπτό και παχύ έντερο) και βοηθητικά όργανα όπως το ήπαρ, το πάγκρεας και η χοληδόχος κύστη. Η σωστή λειτουργία του πεπτικού συστήματος είναι απαραίτητη για την παροχή ενέργειας, την ανάπτυξη και την επιδιόρθωση των κυττάρων του σώματος. Από τη στοματική κοιλότητα μέχρι το παχύ έντερο, κάθε στάδιο της πέψης είναι καθοριστικό για την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών, τη ρύθμιση της εντερικής μικροχλωρίδας, αλλά και για τη συνολική υγεία του οργανισμού. Η λειτουργία του εντέρου συνδέεται άμεσα με τη σωματική υγεία, την ψυχική ευεξία, το ανοσοποιητικό και το νευρικό σύστημα, μέσω του άξονα εντέρου-εγκεφάλου. Όταν προκύπτει κάποια διαταραχή στο πεπτικό, η διατροφή αποτελεί κεντρικό πυλώνα θεραπείας, με αναγνωρισμένα πρωτόκολλα.
Συχνές Παθήσεις του Πεπτικού Συστήματος
Η υγεία του πεπτικού συστήματος συνδέεται άμεσα με την ποιότητα ζωής και τη γενικότερη ευεξία του ατόμου και η διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη και διαχείριση πολλών πεπτικών παθήσεων. Ορισμένες από τις πιο κοινές περιλαμβάνουν:
Επιπλοκές από Παθήσεις του Πεπτικού Συστήματος
Οι χρόνιες ή υποτροπιάζουσες παθήσεις του πεπτικού δεν περιορίζονται σε γαστρεντερικά συμπτώματα. Αντίθετα, συχνά προκαλούν σημαντικές μεταβολές στη θρέψη, στη λειτουργία του ανοσοποιητικού και στη γενικότερη υγεία του οργανισμού.
Ο Ρόλος της Διατροφής στη Θεραπεία & Πρόληψη Πεπτικών Παθήσεων
Η διατροφή αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στη θεραπεία των πεπτικών διαταραχών. Βασιζόμενη σε σύγχρονες μελέτες, η στοχευμένη παρέμβαση με συγκεκριμένα πρωτόκολλα μπορεί να προσφέρει:
Δίαιτα Χαμηλή σε FODMAP
• Eυρεία τεκμηρίωση: Μετα-ανάλυση 26 RCTs έδειξε σημαντική μείωση φουσκώματος σε 70–76% των ασθενών με IBS
• Μηχανισμοί: Μειωμένο οσμωτικό φορτίο και ζύμωση, που ανακουφίζει τα εντερικά συμπτώματα
• Εφαρμογή: Υπό επίβλεψη ειδικού, περιορίζεται για 4–6 εβδομάδες και ακολουθεί επανεισαγωγή για εξατομίκευση
Διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες
• Αποτελέσματα: Ενδεικτικά, η πρόσληψη διαλυτών φυτικών ινών (π.χ. psyllium, βήτα-γλυκάνες) βελτιώνει την κινητικότητα και μειώνει τη δυσκοιλιότητα/διάρροια σε IBS
• Επιδράσεις στο έντερο: Αυξάνεται το κοπρανώδες όγκος, μειώνεται το εντερικό pH, ενισχύονται τα ωφέλιμα βακτήρια και παράγονται βραχείας αλύσου λιπαρά οξέα (SCFA) με αντιφλεγμονώδη δράση και υποστήριξη βλεννογόνου
• Οδηγίες: Η συνιστώμενη πρόσληψη ημερησίως είναι 25–38 γρ για τους ενήλικες
Μείωση λιπαρών & ερεθιστικών τροφών (πικάντικων, καφεΐνης)
Ενδείξεις: Ειδικά σε GERD και δυσπεψία, η αποφυγή πλήρων λιπαρών, καφέ, σοκολάτας και πικάντικων μπορεί να μειώσει σημαντικά καούρα και ερεθισμό.
Επαρκής ενυδάτωση
Λειτουργία: Κρίσιμη για σωστή κινητικότητα, διαλυτικότητα ινών και αποφυγή δυσκοιλιότητας — συνήθης οδηγία είναι 1,5–2 λιτρά νερό ημερησίως με σταδιακή αύξηση παράλληλα με τις φυτικές ίνες.
Συμπερασματικές Κατευθύνσεις
- Η δίαιτα FODMAP είναι η πιο τεκμηριωμένη παρέμβαση σε IBS με υψηλό δείκτη βελτίωσης συμπτωμάτων.
- Οι φυτικές ίνες μειώνουν αποτελεσματικά δυσκοιλιότητα και προάγουν την εντερική υγεία.
- Σε πολυπαραγοντικές καταστάσεις (π.χ. IBS + SIBO), εφαρμόζονται πιο εξειδικευμένα πρωτόκολλα (elemental, LEAP).
- Οι βιώσιμες λύσεις απαιτούν εξατομίκευση, συντονισμό με διατροφολόγο και τακτική επανεκτίμηση.
Τι είναι η Δίαιτα Χαμηλή σε FODMAP (Low-FODMAP Diet)
Η δίαιτα χαμηλή σε FODMAP αποτελεί μια τεκμηριωμένη διατροφική παρέμβαση, με ισχυρά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση του Συνδρόμου Ευερέθιστου Εντέρου (IBS), αλλά και άλλων λειτουργικών ή φλεγμονωδών παθήσεων του εντέρου, όπως η SIBO (υπερανάπτυξη βακτηρίων στο λεπτό έντερο) και η ελκώδης κολίτιδα σε φάσεις ύφεσης.
Σύμφωνα με τη Monash University (2023), η δίαιτα αυτή βελτιώνει σημαντικά τα συμπτώματα σε έως και 86% των ατόμων με IBS.
🔬 Τι είναι τα FODMAPs;
Τα FODMAPs είναι ζυμώσιμοι ολιγο-, δι-, μονοσακχαρίτες και πολυόλες, δηλαδή ομάδες υδατανθράκων που:
• δεν απορροφώνται πλήρως στο λεπτό έντερο
• προσελκύουν νερό μέσω οσμωτικής δράσης
• υφίστανται ζύμωση στο παχύ έντερο από βακτήρια
Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε:
• Φούσκωμα & Αέρια
• Κράμπες
• Διάρροια ή/και Δυσκοιλιότητα
• Αίσθημα "βαρέος" εντέρου
Οι 3 Φάσεις της FODMAP Δίαιτας
- Αποκλεισμός (4–6 εβδομάδες)
Ολική αποφυγή τροφίμων υψηλών σε FODMAP. Στόχος: μείωση φλεγμονής και εντερικού ερεθισμού. - Επανεισαγωγή (6–8 εβδομάδες)
Σταδιακή επανεισαγωγή ανά ομάδα FODMAP με παρακολούθηση συμπτωμάτων, υπό την καθοδήγηση διαιτολόγου. - Συντήρηση / Εξατομίκευση
Καθορίζεται το προσωπικό προφίλ ανοχής του κάθε ατόμου, χτίζοντας μια πλούσια αλλά ασφαλή διατροφή, μειώνοντας την ανάγκη για αυστηρούς περιορισμούς.
Σύγχρονη Τεκμηρίωση
- Η δίαιτα FODMAP δεν είναι δια βίου, αλλά εργαλείο βραχυπρόθεσμης διαχείρισης.
- Δεν συνίσταται χωρίς παρακολούθηση από διατροφολόγο, λόγω κινδύνου ελλείψεων σε φυτικές ίνες και πρεβιοτικά.
- Νεότερα δεδομένα (Gibson & Shepherd, 2022; Halmos et al., 2023) δείχνουν ότι η μακροχρόνια τροποποίηση εντερικού μικροβιώματος μπορεί να αντιστραφεί μετά τη φάση επανεισαγωγής.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ FODMAP
|
Ομάδα |
Τρόφιμα Υψηλά σε FODMAP ✖ |
Τρόφιμα Χαμηλά σε FODMAP ✓ |
|---|---|---|
|
Φρουκτάνες |
Σκόρδο, Κρεμμύδι, Σιτάρι, Σίκαλη, Καρύδια κάσιους |
Πράσο (μόνο το πράσινο), Κινόα, Βρώμη, Ρύζι, Νιφάδες καλαμποκιού |
|
Γαλακτο-ολιγοσακχαρίτες |
Φασόλια, Ρεβίθια, Φακές, Μαυρομάτικα |
Λεντινί, Tofu (σκληρό), Φακές κονσέρβας (μικρή ποσότητα) |
|
Λακτόζη |
Γάλα, Πλήρες γιαούρτι, Μαλακά τυριά (π.χ. κατίκι) |
Γιαούρτι χωρίς λακτόζη, Φυτικά ροφήματα (καρύδας, αμυγδάλου), Σκληρά τυριά (γραβιέρα) |
|
Φρουκτόζη |
Μήλα, Αχλάδια, Καρπούζι, Μέλι |
Φράουλες, Μύρτιλα, Μπανάνες (ώριμες), Πορτοκάλι |
|
Πολυόλες |
Ξυλιτόλη, Σορβιτόλη, Μανιτάρια, Καλαμπόκι |
Καρότο, Αγγούρι, Ντομάτα, Σπανάκι |
Σκοπός της Υπηρεσίας «Υγεία του Πεπτικού Συστήματος»
Η υπηρεσία στοχεύει στην:
- Εκπαίδευση: Παροχή γνώσεων για τη λειτουργία του πεπτικού συστήματος και τη σημασία της διατροφής.
- Διάγνωση και Διαχείριση: Αναγνώριση και διατροφική αντιμετώπιση πεπτικών παθήσεων.
- Εξατομικευμένη Διατροφή: Σχεδιασμός διατροφικών πλάνων προσαρμοσμένων στις ανάγκες του κάθε ατόμου.
- Βελτίωση Ποιότητας Ζωής: Μείωση των συμπτωμάτων και ενίσχυση της γενικής υγείας.
Πώς διαφοροποιείται η διατροφική προσέγγιση και ποιος είναι ο ρόλος του διαιτολόγου στη διαχείριση κοιλιακού άλγους, IBS ή δυσκοιλιότητας σε μικρότερες ηλικίες
Τι Περιλαμβάνει η Υπηρεσία
Εξειδικευμένη Αξιολόγηση
Καταγραφή συμπτωμάτων, εντερικών συνηθειών, πιθανών διατροφικών ελλείψεων, χρήσης φαρμακευτικής αγωγής ή συμπληρωμάτων.
Ανάλυση σύστασης σώματος (όπου ενδείκνυται).
Εξειδικευμένη Διατροφική Εκπαίδευση
Ανάλυση του ρόλου των FODMAPs, των φυτικών ινών, των λιπαρών, της ενυδάτωσης και της μικροχλωρίδας.
Πληροφόρηση για πρεβιοτικά, προβιοτικά και διατροφικά εργαλεία (π.χ. tracking συμπτωμάτων).
Εφαρμογή Κατάλληλου Πρωτοκόλλου
IBD & GERD Διατροφή: διατροφική υποστήριξη με βάση τα στάδια της φλεγμονής και ειδικές ανάγκες (ενέργεια, πρωτεΐνη, αποφυγή ερεθιστικών τροφών).
Δυσκοιλιότητα ή Διάρροια: διατροφικές παρεμβάσεις προσαρμοσμένες στη λειτουργικότητα του εντέρου.
Εντερική Δυσβίωση & SIBO: υποστηρικτικές παρεμβάσεις με στόχο την αποκατάσταση της μικροχλωρίδας.
Συνοδευτικός πίνακας τροφών (FODMAP) με παραδείγματα – εξατομικευμένος.
Εξατομικευμένο Διατροφικό Πλάνο
Συνταγές και οδηγίες supermarket (χαμηλά σε FODMAP, χωρίς γλουτένη, πλούσια σε διαλυτές ίνες κ.ά.).
Ένταξη βιώσιμων τροφών και στρατηγικών που διατηρούν το μικροβίωμα σε ισορροπία.
Παρακολούθηση & Υποστήριξη
Προσαρμογές του διατροφικού σχεδίου ανάλογα με τη φάση (π.χ. flare-up ή ύφεση).
Δυνατότητα follow-up δια ζώσης ή online με υποστηρικτικό υλικό και υπενθυμίσεις.
Συμβουλευτική για διαχείριση άγχους και τρόπου ζωής (συχνός επιβαρυντικός παράγοντας στο IBS).